Ciężkowicko – Rożnowski Park Krajobrazowy

Ciężkowicko – Rożnowski Park Krajobrazowy położony jest w południowo – wschodniej części woj. małopolskiego i zajmuje przeszło 17,5 tys. ha powierzchni. Został utworzony w 1995 roku. Wchodzi w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego.

Obszar parku obejmuje najcenniejsze pod względem przyrodniczym, krajobrazowym oraz kulturowym fragmenty Pogórza Rożnowskiego oraz zachodnią część Pogórza Ciężkowickiego, rozdzielone doliną rzeki Białej.
W krajobrazie Parku dominują dwa równoległe do siebie ciągi wzgórz pomiędzy Dunajcem a Białą. Podłoże geologiczne budują utwory fliszowe (głównie piaskowce, łupki i zlepieńce) należące do płaszczowiny śląskiej.

O atrakcyjności, a także znacznych walorach naukowych, dydaktycznych i turystycznych Parku decydują: interesująca budowa geologiczna, urozmaicona rzeźba terenu, występowanie cennych, naturalnych zbiorowisk roślinnych, wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin i grzybów, licznych źródeł wód mineralnych, bogactwo fauny, niski stopień degradacji środowiska przyrodniczego oraz wiele interesujących zabytków kultury materialnej.

Wśród najcenniejszych elementów przyrody nieożywionej Ciężkowicko – Rożnowskiego Parku Krajobrazowego należy wymienić zgrupowanie interesujących form skalnych w rezerwacie przyrody nieożywionej “Skamieniałe Miasto” w Ciężkowicach, a także pojedyncze twory skalne – niektóre objęte ochroną w formie pomników przyrody. Są to: “Wieprzek” w Jastrzębi i Jar “Wodospad” w Ciężkowicach. Na terenie Parku, w paśmie wzgórz od Policht do Filipowic, występują liczne źródła wód siarczkowych, a w Słonej i Bieśniku kilka źródeł z wodą chlorkową. Do osobliwości geologicznych należy również występowanie w rejonie wsi Ruda Kameralna eksploatowanych w średniowieczu niewielkich złóż rud żelaza.

Najcenniejszym składnikiem szaty roślinnej Parku są zbiorowiska leśne z dobrze zachowanym, naturalnym układem przestrzennym i składem gatunkowym zgodnym z siedliskiem. Wyraźnie zaznaczona jest strefowość zbiorowisk roślinnych przeważa piętro pogórza, a na kilku wzniesieniach, powyżej 500 m n.p.m., wykształcił się skrawek regla dolnego. W drzewostanach dominują: buk zwyczajny, jodła pospolita, sosna zwyczajna oraz dąb szypułkowy. Panującym zbiorowiskiem leśnym jest zespół żyznej buczyny karpackiej. Niższe położenia na zboczach i u podnóży wzgórz zajmują zwykle dość dobrze zachowane lasy jodłowe. Najcenniejsze, dosyć dobrze zachowane, a przy tym typowe dla Pogórza Karpackiego ekosystemy leśne chronione są w rezerwacie leśno – krajobrazowym “Styr”.

Na terenie Ciężkowicko – Rożnowskiego Parku Krajobrazowego stwierdzono występowanie 40 gatunków roślin chronionych. Wręcz pospolicie rosną tu takie gatunki, jak: podrzeń żebrowiec, pióropusznik strusi, skrzyp olbrzymi, storczyk szerokolistny, wawrzynek wilczełyko, parzydło leśne oraz widłaki: goździsty i jałowcowaty. Zdecydowanie rzadszymi gatunkami są: wroniec widlasty, kłokoczka południowa czy kruszczyk błotny.

Bogactwo, duże zróżnicowanie nisz ekologicznych oraz niewielki stopień przekształcenia środowiska na obszarze Parku stwarzają doskonałe warunki do bytowania i rozwoju różnorodnej fauny, z wieloma chronionymi, rzadkimi, a nawet ginącymi gatunkami. Wśród owadów na szczególną uwagę zasługują chrząszcze, takie jak pachnica dębowa, biegacz fioletowy czy biegacz zielonozłoty; motyle: paź żeglarz, paź królowej, mieniak tęczowiec oraz bardzo rzadki motyl nocny “zmierzchnica trupia główka”. Spośród płazów na terenie Parku najliczniej występują: żaba trawna, kumak górski, ropucha szara, salamandra plamista, rzadkie są natomiast rzekotka drzewna i traszki, zwyczajna oraz grzebieniasta. Nie brak tu również gadów, takich jak: żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny, jaszczurka żyworodna i padalec zwyczajny. Przez obszar Parku przepływa kilka rzek leżących na pograniczu dwóch krain rybnych: krainy pstrąga i krainy brzany. Stąd też, dzięki znacznej czystości wód powierzchniowych, Park odznacza się dużą różnorodnością ryb.

Teren Parku posiada także bogatą awifaunę, ok. 100 gatunków ptaków gnieżdżących się i ok. 40 gatunków zalatujących i przelotnych. Najciekawsze gatunki gniazdujące, to: krogulec, dzięcioł czarny, kruk i bocian czarny. Spośród wielu rzadkich i chronionych gatunków ssaków żyjących na terenie Parku wymienić należy popielicę, orzesznicę i podkowca małego jednego z najrzadszych nietoperzy w Polsce.