Poradnik dla opiekunów oraz rodzin osób w podeszłym wieku

Problematyka Starości w Polsce

W ostatnich latach w polskim piśmiennictwie z zakresu nauk medycznych i społecznych obserwuje się wzrost zainteresowania problematyką starości; ma to związek z postępującym procesem starzenia się polskiego społeczeństwa. Refleksja nad starością obejmuje wiele różnych zagadnień, wśród których sporo miejsca poświęca się kwestii aktywizowania seniorów, włączania ich w życie społeczne, w celu przeciwdziałania izolowaniu tej części populacji. Aktywizowanie jest rozumiane wieloaspektowo— termin ten obejmuje zarówno rozpowszechnianie edukacji osób starszych (Uniwersytety Trzeciego Wieku, kursy komputerowe), promowanie inicjatyw seniorskich jak i propagowanie zdrowego stylu życia. . Próbą zatrzymania procesu marginalizacji ludzi starszych są przedsięwzięcia mające na celu aktywizowanie seniorów, aby były one skuteczne muszą dotrzeć wprost do samych zainteresowanych, czyli do osób starszych. Powstaje trudność, którą można porównać do błędnego koła, ponieważ aby zaktywizować, a więc wydobyć ze stanu izolacji i wycofania starsze osoby, należy najpierw do nich dotrzeć, co nie jest łatwym zadaniem. Wydaje się, że w dobie kultury masowej i rozpowszechnienia środków masowego komunikowania nie można nie dostrzec potencjalnego znaczenia, jakie mogą mieć tutaj media zarówno drukowane, jak i elektroniczne. Wsparcie społeczne starszych ujmowane jest przez autorów jako zapobieganie izolowaniu seniorów za pomocą nakłaniania ich do kontaktów z innymi ludźmi, zwłaszcza do spotkań towarzyskich, utrzymywania do późnego wieku relacji z przyjaciółmi, znajomymi. Część autorów dostrzega problem częstego marginalizowania osoby starszej w rodzinie oraz podkreśla konieczność włączania jej do aktywnego uczestnictwa w życiu i problemach rodziny. Podkreśla się, że brak wsparcia wpływa nie tylko na zdrowie, ale i na umieralność osób w podeszłym wieku („samotni żyją krócej”). Partycypacja społeczna starszych osób jest to (w ujęciu autorów publikacji w czasopismach popularnych) przede wszystkim uczestnictwo w grupach rówieśniczych; sporadycznie pojawia się problematyka dialogu międzygeneracyjne-

go i podkreślanie potrzeby nawiązywania tego typu kontaktów przez seniorów.

W kilku artykułach podejmuje się problem jakości życia osób starszych w domach pomocy. Oceny tego typu placówek w analizowanym piśmiennictwie z reguły są pozytywne. Według autorów publikacji zamieszkanie w domu pomocy społecznej zapewnia starszej osobie stałe kontakty społeczne, przede wszystkim z rówieśnikami, a tym samym gwarantuje aktywność w gronie innych seniorów.

Problematyka grup samopomocowych i wolontariatu starszych osób to tematy bardzo rzadko podejmowane przez autorów czasopism.

Współpraca z mediami stanowi bardzo istotny fragment każdej działalności, także działań z zakresu promocji zdrowia. W odniesieniu do problemu szeroko pojętej aktywności społecznej starszych osób, rozpatrywanej w kierunku zdrowia, media mogą odgrywać szczególnie istotną rolę, polegającą przede wszystkim na uwrażliwianiu opinii społecznej na problem izolacji i marginalizacji seniorów.

Tymon Klimek

Zmiany charakterologiczne

Charakter ludzi starszych nie ulega zmianie. Pojawia się natomiast nasilenie cech charakteru widocznych w młodości występują tzw. cechy karykaturalne. Osoba sympatyczna, może się stać przesadnia miła, a złośnik nadal, możliwe, że bardziej, będzie złośliwy i nieprzyjemny dla otoczenia. Z upływem lat, obserwuje się utrwalenia tych cech, które były przez całe życie pielęgnowane, które wynikają z zawodowych czy prywatnych priorytetów.

Ludzie starsi nie lubią zmian i innowacyjnych rzeczy w swoim otoczeniu. Wolą pozostać przy tym, co znają i wiedzą, jak należy z tym postępować.

Znacznie spada poziom zainteresowań. Człowiek, gdy jest już w podeszłym wieku, lekceważy to, co nowe, także młode pokolenie, nierzadko staje się to podłożem konfliktu pokoleń. Starsi nie potrafią lub jest im niezwykle trudno zaadoptować się w nowych warunkach mieszkaniowych czy życiowych. Nawet jednorazowy nocleg poza domem może stanowić problem. Wszystko, co nowe, nieoczekiwane wywołuje lęk i niepokój. Zmniejsza się zdolność do sterowania uczuciami, ogranicza się chęć kontaktu z innymi ludźmi oraz intensywność przeżyć.

Zmiana osobowości wyraża się labilnością emocjonalną, huśtawkami nastrojów oraz sprzecznymi reakcjami na bodźce, np. śmiech na wieść o śmierci. Miłość, którą człowiek dawał w młodości, staje się miłością ksobną w wieku podeszłym (polegające na braniu do siebie zachowań innych osób). Ludzie starsi pragną być zauważani, doceniani, być w centrum zainteresowania. Jak każdy, nie lubią, gdy się im nie okazuje należytej uwagi, lekceważy, nie zaprasza do wspólnego egzystowania. Nasze niepoprawne podejście do seniorów może stać się przyczyną rozwoju depresji. W okresie starości konieczne jest zaspokajanie potrzeby poczucia bezpieczeństwa, szacunku, rozmowy i bliskości. Osoby w podeszłym wieku chcą być jeszcze potrzebne, nie chcą być ciężarem i pragną być samodzielne.

Pamiętajmy! Jakie relacje panują w naszym domu, w jakim klimacie, szacunku i zrozumienia dla starszych wyrastają nasze dzieci taka będzie również nasza starość. Edukacja do starości to przygotowanie siebie i następnych pokoleń do procesu starzenia się. Sprawność intelektualna osób w podeszłym wielu rozumiana jako wiedza ogólna i zasób słów nie zanika. Zmniejsza się natomiast wydolność intelektualna. W związku z tym starsiludzie potrzebują więcej czasu, aby wykonać jakąś czynność intelektualną. Należy podkreślić również, iż sprawność intelektualna podlega treningowi.

Badania gerontologiczne wykazały, iż ogólna wiedza i zasób słów zostają zachowane, chyba, że doszło do ich wymazania na skutek zmian organicznych w mózgu. Natomiast zdolność do zapamiętywania, koncentracji czas reakcji zmniejszają się wraz z wiekiem. Stąd też dawna sprawność działania, wydolność intelektualna jest w starszym wieku ograniczona. Natomiast podczas wykonywania zadań niepodlegających kontroli czasu osoby starsze nie wykazują znamiennych różnic sprawnościowych.

Reasumując naturalnymi cechami psychiki, które w mniejszym lub większym stopniu mogą  pojawiać się w starszym wieku są:

Opieka nad osobami starszymi

Za wiele zmian zachodzących w psychice starzejącego się człowieka odpowiedzialne jest jego otoczenie. Spychanie go na margines życia, monotonia i szarzyzna życia może być przyczyną niezadowolenia, frustracji i zamykania się sobie. Traktowanie ludzi starych jak dzieci (używanie zdrobnień, lekceważenie) może również wyrządzić wiele szkody. starszy człowiek funkcjonuje lepiej w znanym sobie otoczeniu.

Drastyczna zmiana tego otoczenia, może spowodować znaczne pogorszenie codziennego funkcjonowania! Niezwykle istotne jest troska rodziny i otoczenia o sytuację socjalną człowieka starszego.

Opiekując się osobami starszymi należy stwarzać atmosferę zaufania, bowiem osoby takie unikają przyjmowania pomocy od osób obcych. W przypadku zlecenia osobie w podeszłym wieku jakiegoś zadania, należy ułożyć je w ciąg czynności i dążyć do uzyskania stereotypu, nie poleca się wprowadzania jakichkolwiek zmian, burzących utrwalony i znany porządek. Starzenie się nie jest łatwym ani przyjemnym procesem. Czeka każdego. Nie wszyscy muszą jednak borykać się z problemami opisanymi powyżej. Aby zapobiegać lub minimalizować zachodzenie zmian psychologicznych wieku starczego, należy prowokować mózg do wysiłku. Zaleca się czytanie książek, rozwiązywanie krzyżówek i spędzanie czasu z ludźmi otwartymi i towarzyskimi. Dla ludzi w podeszłym wieku ważne jest także przebywanie w gronie rówieśników i świadomość, że nie są osamotnieni. Jednym z głównych lęków pojawiających się u ludzi starszych jest bardzo silna obawa przed samotnością, zniedołężnieniem i procesami dezintegracyjnymi zachodzącymi we własnym ciele. Dlatego tak ważne w tym okresie życia jest wsparcie osób bliskich. Ludzie starsi, którzy będą mieli dobre relacje z dziećmi, z wnukami lepiej sobie poradzą, rzadziej doświadczą alienacji, opuszczenia i zgorzknienia. I tak, aby senior dobrze egzystował i w pełni się realizował według profesora Brunona Synaka muszą być zaspokojone jego podstawowe potrzeby.